Er mwyn i gydsyniad fod yn ddilys rhaid iddo gael ei roi gan rywun sydd â'r gallu i gydsynio.
Mae 'capasiti' yn cyfeirio at allu eich claf i:
deall a chadw gwybodaeth sy'n berthnasol i'r penderfyniad sy'n ofynnol mewn perthynas â'u triniaeth neu ofal;
pwyso a mesur y wybodaeth a ddarperir a'r opsiynau sydd ar gael (gan gynnwys canlyniadau peidio â chydsynio); a
cyfleu eu penderfyniad (drwy'r geg, drwy lofnodi neu drwy unrhyw ddull cyfathrebu arall).
Asesu capasiti
Fel gweithiwr proffesiynol, bydd angen i chi asesu a oes gan eich claf y galluedd i gydsynio. Tybir bod gan y rhan fwyaf o oedolion y galluedd i gydsynio ond mae fframwaith cyfreithiol yn amlinellu sut mae capasiti'n cael ei asesu mewn oedolion, pobl ifanc a phlant ledled y DU. Cyfeiriwch at ein fframwaith cyfreithiol ar wefan y GOC i gael rhagor o fanylion.
Dylai eich asesiad o gapasiti fod yn wrthrychol a dylech gadw mewn cof yr egwyddor y dylid cynorthwyo cleifion, lle bo hynny'n bosibl, i wneud penderfyniadau gwybodus am eu triniaeth a'u gofal.
Rhaid i chi beidio â chymryd yn ganiataol nad oes gan glaf alluedd yn seiliedig ar ei oedran, anabledd, credoau, cyflwr neu ymddygiad, neu oherwydd ei fod yn gwneud penderfyniad rydych chi'n anghytuno ag ef.
Mae'n rhaid i chi wneud asesiad o allu eich claf yn seiliedig ar ei allu i wneud penderfyniad penodol ar yr adeg y mae angen ei wneud. Efallai y bydd rhai amgylchiadau lle gall claf wneud rhai penderfyniadau ond nid eraill.
Mewn rhai sefyllfaoedd, efallai y bydd claf yn gallu deall y wybodaeth berthnasol os rhoddir eglurhad priodol iddo, megis trwy ddefnyddio iaith symlach neu gymhorthion gweledol. Yn y sefyllfaoedd hyn, rhaid ystyried bod gan y claf alluedd a rhaid i chi gymryd camau rhesymol i gyfleu'r wybodaeth berthnasol mewn ffordd y mae'r claf yn ei deall i'w alluogi i gydsynio (neu beidio â chydsynio).
Rhaid i chi beidio â chymryd yn ganiataol, oherwydd nad oes gan glaf alluedd ar un achlysur, neu mewn perthynas ag un math o wasanaeth, nad oes ganddo'r gallu i wneud pob penderfyniad na'r gallu i wneud penderfyniadau bob amser.
Gall amrywiaeth o ffactorau eraill effeithio ar allu claf i gydsynio dros dro, er enghraifft, salwch, meddyginiaeth a ragnodwyd, sioc, panig, blinder, dryswch, poen neu effeithiau cyffuriau neu alcohol.
Ni ddylai bodolaeth y ffactorau hyn arwain at dybiaeth awtomatig nad oes gan y claf y gallu i gydsynio. Yn hytrach, dylech ddefnyddio eich dyfarniad proffesiynol i wneud penderfyniad yn seiliedig ar yr holl amgylchiadau a'r wybodaeth sydd ar gael yn rhesymol i chi.
Mewn rhai amgylchiadau, efallai y byddai'n briodol gohirio'r penderfyniad hyd nes y bydd yr effeithiau dros dro yn gostwng a gallu yn cael eu hadfer.
Pan nad oes gan glaf alluedd
Os nad yw'ch claf yn gallu gwneud penderfyniadau drosto'i hun, mae'r gyfraith yn nodi'r meini prawf a'r prosesau sydd i'w dilyn. Gall hyn hefyd roi awdurdod cyfreithiol i rai pobl i wneud penderfyniadau ar ran cleifion nad oes ganddynt alluedd.
Am fwy o gyngor ar pryd nad oes gan glaf alluedd, cyfeiriwch at ein fframwaith cyfreithiol ar wefan GOC.
Cymorth a hyfforddiant pellach
Os nad ydych yn siŵr am gapasiti'r claf, dylech gael cyngor gan eich cyflogwr, uwch gydweithwyr eraill, gweithwyr iechyd a gofal cymdeithasol proffesiynol neu bobl sy'n ymwneud â'u gofal. Os ydych yn dal yn ansicr efallai y bydd angen i chi ymgynghori â'ch corff proffesiynol neu gynrychiadol neu gael cyngor cyfreithiol. Dylid cofnodi unrhyw gyngor a gewch neu asesiadau a wneir yn gywir, ynghyd â'r canlyniad.
Os oes angen i chi ddatblygu eich sgiliau wrth asesu capasiti, dylech ymgymryd â hyfforddiant pellach fel y bo'n briodol.