Siarad i fyny

16. Mae cleifion yn dibynnu ar eu gweithwyr gofal iechyd proffesiynol i'w cadw'n ddiogel, ac yn y rhan fwyaf o achosion bydd hyn yn golygu bod yr ymarferydd yn cymryd gofal wrth asesu a thrin claf.

17. Fodd bynnag, mae nifer o ffactorau a all effeithio ar ddarparu gofal yn ddiogel, a allai fod y tu hwnt i reolaeth yr ymarferydd unigol. Gallai'r rhain fod yn faterion amgylcheddol (er enghraifft, iechyd a diogelwch gyda'r safle neu'r offer) neu faterion systemig eraill (megis polisi sefydliadol sy'n cael effaith andwyol pan gânt eu gweithredu, neu nad ydynt yn cael eu gweithredu'n gywir) neu faterion sy'n ymwneud â gweithiwr proffesiynol arall a'u gallu i ddarparu gofal diogel.

18. Yn aml ni fydd cleifion yn ymwybodol o'r materion hyn ac felly ni fyddant yn gallu eu codi, ond mae'r gweithiwr gofal iechyd proffesiynol mewn sefyllfa llawer gwell i wneud hynny a dylent godi llais os ydynt yn bryderus.

19. Rydym yn cydnabod y gall fod rhwystrau i unigolion godi llais. Mae'r rhain yn cynnwys y canlynol[4]:

• ansicrwydd ynghylch pwy sy'n gyfrifol am weithredu pan fydd mwy nag un person yn cymryd rhan;
• Gall teyrngarwch rhanedig wrth godi llais gynnwys tanseilio neu godi llais am ymddygiad cydweithiwr, rheolwr neu gyflogwr;
• diwylliant sefydliadol gwael a allai arwain at ofni sgil-effeithiau personol am godi llais;
• pryder am yr effaith ar yrfa unigolyn o godi llais; a
• anghydraddoldebau strwythurol (megis cofrestreion â nodweddion gwarchodedig o dan Ddeddf Cydraddoldeb 2010) a gwahaniaethu yn y gweithle sy'n effeithio ar barodrwydd i godi llais.

20. Mae'n bwysig bod pawb yn ymwybodol o'r rhwystrau posibl hyn, y gellir goresgyn llawer ohonynt trwy feithrin diwylliant lle mae pawb yn gyfforddus i godi llais. Bydd gweddill y canllawiau hyn yn rhoi gwybodaeth am ffyrdd o godi pryderon yn adeiladol ac am yr amddiffyniadau sydd ar gael i unigolion sy'n gwneud hynny.

21. Byddem yn cymryd honiadau difrifol iawn bod unrhyw un yn cael eu hannog i beidio â chodi llais neu erledigaeth neu wahaniaethu yn eu herbyn am wneud hynny. Yn ogystal â bod yn anghyfreithlon, byddai hyn yn gyfystyr â thorri safonau GOC y byddem yn eu cymryd o ddifrif.

[4] Nodwyd rhai o'r rhain yn adroddiad yr Awdurdod Safon Proffesiynol ym mis Hydref 2013 o'r enw Candour, disclosure and openness: Learning from academic research to support advice to the Secretary of State.