- Er mwyn i gydsyniad fod yn ddilys rhaid iddo gael ei roi gan rywun sydd â'r gallu i gydsynio.
- Mae 'capasiti' yn cyfeirio at allu eich claf i:
-
- deall a chadw gwybodaeth sy'n berthnasol i'r penderfyniad sy'n ofynnol mewn perthynas â'u triniaeth neu ofal;
- pwyso a mesur y wybodaeth a ddarperir a'r opsiynau sydd ar gael (gan gynnwys canlyniadau peidio â chydsynio); a
- cyfleu eu penderfyniad (drwy'r geg, drwy lofnodi neu drwy unrhyw ddull cyfathrebu arall).
Asesu capasiti
- Rhagdybir bod gan y rhan fwyaf o oedolion y gallu i gydsynio, fodd bynnag mae deddfwriaeth [1] yn amlinellu sut y caiff galluedd ei asesu mewn oedolion, pobl ifanc a phlant ledled y DU. Mae canllawiau penodol ar gael i unigolion sy'n gweithio ym maes iechyd a gofal cymdeithasol. [2]
- Dylai eich asesiad o gapasiti fod yn wrthrychol a dylech gadw mewn cof yr egwyddor y dylid cynorthwyo cleifion, lle bo hynny'n bosibl, i wneud penderfyniadau gwybodus am eu triniaeth a'u gofal.
- Rhaid i chi beidio â chymryd yn ganiataol nad oes gan glaf alluedd yn seiliedig ar ei oedran, anabledd, credoau, cyflwr neu ymddygiad, neu oherwydd ei fod yn gwneud penderfyniad rydych chi'n anghytuno ag ef.
- Mae'n rhaid i chi wneud asesiad o allu eich claf yn seiliedig ar ei allu i wneud penderfyniad penodol ar yr adeg y mae angen ei wneud. Efallai y bydd rhai amgylchiadau lle gall claf wneud rhai penderfyniadau ond nid eraill.
- Mewn rhai sefyllfaoedd, efallai y bydd claf yn gallu deall y wybodaeth berthnasol os rhoddir eglurhad priodol iddo, megis trwy ddefnyddio iaith symlach neu gymhorthion gweledol. Yn y sefyllfaoedd hyn, rhaid ystyried bod gan y claf alluedd a rhaid i chi gymryd camau rhesymol i gyfleu'r wybodaeth berthnasol mewn ffordd y mae'r claf yn ei deall i'w alluogi i gydsynio (neu beidio â chydsynio).
- Rhaid i chi beidio â chymryd yn ganiataol, oherwydd nad oes gan glaf alluedd ar un achlysur, neu mewn perthynas ag un math o wasanaeth, nad oes ganddo'r gallu i wneud pob penderfyniad na'r gallu i wneud penderfyniadau bob amser.
- Gall amrywiaeth o ffactorau eraill effeithio ar allu claf i gydsynio dros dro, er enghraifft, salwch, meddyginiaeth a ragnodwyd, sioc, panig, blinder, dryswch, poen neu effeithiau cyffuriau neu alcohol.
- Ni ddylai bodolaeth y ffactorau hyn arwain at dybiaeth awtomatig nad oes gan y claf y gallu i gydsynio. Yn hytrach, dylech ddefnyddio eich dyfarniad proffesiynol i wneud penderfyniad yn seiliedig ar yr holl amgylchiadau a'r wybodaeth sydd ar gael yn rhesymol i chi.
- Mewn rhai amgylchiadau, efallai y byddai'n briodol gohirio'r penderfyniad hyd nes y bydd yr effeithiau dros dro yn gostwng a gallu yn cael eu hadfer.
Pan nad oes gan glaf alluedd
- Os nad yw'ch claf yn gallu gwneud penderfyniadau drosto'i hun, mae'r gyfraith yn nodi'r meini prawf a'r prosesau sydd i'w dilyn. Gall hyn hefyd roi awdurdod cyfreithiol i rai pobl i wneud penderfyniadau ar ran cleifion nad oes ganddynt alluedd.
Cymorth a hyfforddiant pellach
- Os nad ydych yn siŵr am gapasiti'r claf, dylech gael cyngor gan eich cyflogwr, uwch gydweithwyr eraill, gweithwyr iechyd a gofal cymdeithasol proffesiynol neu bobl sy'n ymwneud â'u gofal. Os ydych yn dal yn ansicr efallai y bydd angen i chi ymgynghori â'ch corff proffesiynol neu gynrychiadol neu gael cyngor cyfreithiol. Dylid cofnodi unrhyw gyngor a gewch neu asesiadau a wneir yn gywir, ynghyd â'r canlyniad.
- Os oes angen i chi ddatblygu eich sgiliau wrth asesu capasiti, dylech ymgymryd â hyfforddiant pellach fel y bo'n briodol.
[1] Deddf Galluedd Meddyliol: Gwneud Penderfyniadau (2005), Oedolion ag analluogrwydd (2000); Deddf Galluedd Meddyliol (GI; 2016)
[2] Gwneud penderfyniadau: canllaw i bobl sy’n gweithio ym maes iechyd a gofal cymdeithasol (diweddarwyd 16 Gorffennaf 2024)