Mae ymchwil newydd yn datgelu anghydraddoldebau o ran mynediad a phrofiad o ofal llygaid

Mae’r Cyngor Optegol Cyffredinol (GOC) wedi cyhoeddi ei ymchwil canfyddiadau’r cyhoedd 2024, sy’n ceisio deall barn a phrofiadau’r cyhoedd o ddefnyddio gwasanaethau gofal llygaid.  

Mae canlyniadau eleni yn dangos bod boddhad y cyhoedd yn parhau i fod yn uchel ar y cyfan, gyda 92 y cant o ymatebwyr yn fodlon â'r optometrydd a gynhaliodd y prawf golwg / archwiliad llygaid, ac 88 y cant yn fodlon â'u hymweliad cyffredinol .  

Fodd bynnag, roedd cleifion o gefndir ethnig lleiafrifol yn llai bodlon na chyfranogwyr gwyn (84% o'i gymharu â 91%) fel yr oedd y rhai ag anabledd (82% o'i gymharu â 89% o'r rhai heb anabledd).  

Mae'r ymchwil yn dangos bod y cleifion mwyaf agored i niwed yn profi canlyniadau llawer gwaeth . Dim ond 63% o gleifion gyda phedwar neu fwy o 'farcwyr bregusrwydd' a gafodd brawf golwg yn ystod y ddwy flynedd ddiwethaf o gymharu ag 82% heb ddim. Yn yr un modd, roedd 77% o gleifion â phedwar marciwr bregusrwydd neu fwy yn fodlon ar eu hymweliad cyffredinol o gymharu â 94% heb ddim. 

Mae defnyddwyr wedi dod yn fwy actif, gyda 31 y cant o ymatebwyr yn siopa o gwmpas cyn dewis pa optegwyr/optometrydd sy’n ymarfer i fynd iddynt, sy’n sylweddol uwch nag yn 2023 (21%). O'r rhai a brynodd sbectol yn dilyn eu prawf golwg/archwiliad llygaid, prynodd y mwyafrif (78%) nhw gan yr optegydd/practis optometrydd lle cawsant eu prawf golwg/archwiliad llygaid , ond roedd hyn i lawr o 85% yn 2023. Mae mwy o ddefnyddwyr yn troi at archfarchnadoedd, siopau stryd fawr, neu’r rhyngrwyd am sbectol (14% o’i gymharu â 5% yn 2023), yn enwedig ymhlith y rhai 16-44 oed. 

Mae'n ymddangos bod y cynnydd o ran pobl yn mynd i feddygfa optegydd/optometrydd ar gyfer problem llygaid yn lle meddygon teulu ac ysbytai wedi arafu. Dywedodd 33 y cant o'r ymatebwyr y byddent yn mynd at optegydd/optometrydd, o gymharu â 36 y cant yn 2023. Fodd bynnag, mae'r ffigur hwn yn parhau i fod ar y blaen i bractis/meddygfa MT (30%). Mae pobl ifanc 16-24 oed (14%) a lleiafrifoedd ethnig (14%) yn fwy tebygol o droi at ysbyty llygaid. Mae’r rhai yn Lloegr yn llai tebygol o droi at feddygfa optegydd/optometrydd yn gyntaf o gymharu â phob gwlad arall. Mae’r rheini yng Nghymru (43%) , yr Alban (44%) , a Gogledd Iwerddon (41%) yn fwy tebygol na’r rheini yn Lloegr (31%) o ddweud y byddent yn mynd at feddygfa optegydd/optometrydd yn gyntaf pe bai ganddynt broblem llygaid . 

Dywedodd Steve Brooker, Cyfarwyddwr Strategaeth Reoleiddio: “Er ei fod yn falch bod lefelau boddhad y cyhoedd ac ymddiriedaeth yn parhau i fod yn uchel yn gyffredinol, mae'n destun pryder y gall profiad o ofal llygaid amrywio'n sylweddol ar sail cefndir ac amgylchiadau bywyd rhywun. Gwyddom fod cofrestreion eisiau rhoi’r gofal gorau posibl i bob claf ac mae angen i’r sector gydweithio i leihau’r anghydraddoldebau a ddatgelir gan ein harolwg.  

Byddwn yn anelu at leihau anghydraddoldebau drwy ein strategaeth gorfforaethol ar gyfer 2025-30, sy’n cynnwys amcan i greu gwasanaethau gofal llygaid tecach a mwy cynhwysol. Ymhellach, rydym yn cryfhau ein safonau ymarfer i wella gofal i gleifion mewn amgylchiadau bregus. A byddwn yn comisiynu ymchwil newydd i brofiadau bywyd gwahanol gleifion i ddod â chanfyddiadau’r arolwg hyn yn fyw.”     

Cynhaliwyd yr ymchwil gan DJS Research, gan gyfweld â sampl cynrychioliadol o 2,035 o bobl yn y DU rhwng 17 Ionawr ac 8 Chwefror 2024. 

Gweld yr adroddiad ymchwil llawn a'r ffeithluniau .