Sut gall y sector optegol helpu i newid canfyddiadau’r cyhoedd o ofal llygaid?

Mae llywodraeth Lafur newydd newydd ddod i rym gydag uchelgais, fel y nodir yn eu maniffesto etholiadol, i weld mwy o wasanaethau gofal llygaid yn cael eu darparu mewn lleoliadau cymunedol a stryd fawr i helpu i leddfu’r pwysau ar feddygon teulu ac ysbytai. Rydym yn cefnogi’r ymrwymiad hwn yn llwyr. Gyda chefnogaeth ein diwygiadau addysg a hyfforddiant, credwn fod gan y gweithlu optegol adnoddau da i helpu i gyflawni'r uchelgais hwn. Mae llawer o gofrestryddion y GOC hefyd yn ehangu eu sgiliau clinigol trwy ennill cymwysterau ychwanegol mewn meysydd fel rhagnodi annibynnol a rheoli glawcoma.

Fodd bynnag, un her fydd gwneud y cyhoedd yn ymwybodol y gallant gael mynediad at y gwasanaethau clinigol hyn gan ein cofrestreion. Er gwaethaf negeseuon iechyd cyhoeddus dros y blynyddoedd yn annog y cyhoedd i ymweld â phractis optegol ar gyfer cyflyrau llygaid cyffredin, mae diffyg cysylltiad o hyd rhwng y gwasanaethau sydd ar gael heddiw a chanfyddiadau mwy traddodiadol y cyhoedd o'r hyn y gall practisau ei gynnig.

Mae ein harolwg blynyddol o ganfyddiadau’r cyhoedd yn dangos bod llawer yn dal i droi at bractisau meddygon teulu, fferyllfeydd, adrannau damweiniau ac achosion brys a chlinigau llygaid am broblemau gyda’u golwg. Canfu arolwg y llynedd fod practisau optegol o'r diwedd wedi goddiweddyd meddygon teulu fel y man galw cyntaf ar gyfer problemau gofal llygaid brys, fodd bynnag, eleni mae niferoedd wedi gostwng sy'n awgrymu bod y cynnydd yn arafu.

Mae gwahaniaethau sylweddol hefyd rhwng gwahanol grwpiau poblogaeth a chenhedloedd o fewn y DU. Er enghraifft, mae’r rhai yn Lloegr yn parhau i fod yn llawer llai tebygol o fynd i bractis optegol yn gyntaf o gymharu â Chymru, yr Alban a Gogledd Iwerddon. Mae pobl ifanc (16-24), a lleiafrifoedd ethnig yn fwy tebygol o droi at ysbyty llygaid.

Y tri phrif reswm pam y mae pobl yn mynd i rywle arall yw nad ydynt yn meddwl y byddant yn cael apwyntiad yr un diwrnod, maent yn meddwl y bydd yn rhaid iddynt dalu am driniaeth, ac maent yn meddwl na fydd optometryddion yn gallu rhagnodi meddyginiaeth. Mae’r rhain yn syniadau anghywir i raddau helaeth, o ystyried bod llawer o bractisau cymunedol a stryd fawr yn cynnig slotiau brys yr un diwrnod, a gallant ragnodi meddyginiaethau ar gyfer amrywiaeth o gyflyrau llygaid.

Mae ein harolygon yn dangos bod y gweithlu optegol a busnesau optegol yn parhau i ehangu eu cylch gwaith clinigol. Yr her i'r sector nawr yw sicrhau bod y negeseuon hyn yn cael eu hidlo i lawr i'r cyhoedd. Mae’r sector fferylliaeth wedi elwa’n ddiweddar ar ymgyrch ymwybyddiaeth gyhoeddus sy’n amlygu’r ystod o gyflyrau y gall fferyllwyr eu trin yn awr heb fod angen gweld meddyg teulu. Byddai’n wych gweld gwell hyrwyddiad o’r hyn y gall practisau optegol ei gynnig, a byddwn yn chwarae ein rhan fel rheoleiddiwr i gefnogi’r sector i gyflymu cynnydd.